นายสมชาย คุณปลื้ม เป็นบุตรคนที่ 2 แต่เป็นลูกชายคนแรกของนายชาญชัย และนางท้วม คุณปลื้ม[ต้องการอ้างอิง] เกิดเมื่อวันที่ 30 กันยายน พ.ศ. 2480 บิดาเป็นผู้ใหญ่บ้านในตำบลแสนสุข อำเภอเมืองชลบุรี ส่วนมารดามีอาชีพขายหมูในตลาดหนองมน กระทั่งมีโรงฆ่าสัตว์ขนาดเล็กของตนเอง

เมื่อจบชั้นประถมสี่จากโรงเรียนวัดกลางดอน จึงลาออกจากโรงเรียนเป็นกระเป๋ารถเมล์สายบางแสน - ศรีราชา - ชลบุรี ก่อนจะขึ้นมาเป็นคนขับรถ ต่อมาจึงหันไปทำเรือประมง และได้พบกับชาวฝรั่งเศสผู้หนึ่งซึ่งมีธุรกิจค้าน้ำมันในกัมพูชาขณะมาเที่ยวบางแสน จึงได้สัมปทานจับปลาในน่านน้ำกัมพูชา[ต้องการอ้างอิง] แต่ทำเพียงไม่กี่ปีก็เลิกเพราะราคาน้ำมันแพง จึงหันไปจับธุรกิจทำบ่อลูกรังจนประสบความสำเร็จ และนำไปสู่ธุรกิจรับเหมาก่อสร้างก่อนจะขยายไปเป็นธุรกิจเหล้า โรงแรม พัฒนาที่ดิน จนสามารถขยายกิจการครอบคลุมเกือบทุกกิจการในท้องที่บางแสนและพัทยา[9] ทั้งยังเป็นผู้สนับสนุนบุตรชายและนักการเมืองในท้องถิ่นภาคตะวันออกหลายคน